ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ
Μια νέα θεματολογικά εικαστική πρόταση καταθέτει ο ζωγράφος Βαγγέλης Ρήνας με την έκθεση του«Παρουσίες». Βράχια λουσμένα στο άσπιλο ελληνικό φως, που με την πρώτη θέασή τους παραπέμπουν σε κάτι άχρονο, αρχέγονο, στέρεο, σταθερό, φαινομενικά αμετακίνητο, και σε κάθε περίπτωση, μυστηριακό.
Εύλογο το ερώτημα, γιατί ένας πετυχημένος καθ’ όλα εικαστικός, με ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στο εξωτερικό, και εξαιρετικά ελκυστικός στην ελληνική αγορά, επιλέγει σε μια πανθομολογούμενα και εξόφθαλμα περίοδο κρίσης -ιδιαίτερα στην αγορά έργων τέχνης- να αιφνιδιάσει με μια ολοφάνερη μεταστροφή της θεματολογίας του, χωρίς ίσως να αναλογίζεται τις επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα. Έργα μεγάλων διαστάσεων, κατά κύριο λόγο, όπως αυτά που παρουσιάζει ο Ρήνας στις «Παρουσίες», κατά συνθήκη περιορίζουν την ενδεχόμενη «εμπορικότητα» της νέας του δουλειάς. Αυξάνουν όμως την ένταση των ερωτημάτων αναφορικά με το «δια ταύτα» της νέας πρότασής του.
Μία επίσκεψη στο εργαστήριο του προσέφερε, θέλω να πιστεύω, ικανοποιητικές απαντήσεις στα ερωτήματα που τίθενται και τα αναγκαία «κλειδιά» προσέγγισης της νέας του εικαστικής πρότασης.
Είναι αλήθεια ότι η πέρα από κάθε αμφισβήτηση, η ικανότητά του στην αναπαράσταση- «απεικασία των ορωμένων» - προσέφερε στον Ρήνα μια ευρύτατη αποδοχή και συνακόλουθα μεγάλη ζήτηση των έργων του. Η καθαρή και φωτεινή ματιά του σε θέματα – πρόσωπα, (ο ίδιος ισχυρίζεται ότι πρόκειται για τόπους), όπως οι θηλυκές φιγούρες, οι άγγελοι, τα πλοία, τα καρνάγια, οι όγκοι των αστικών και βιομηχανικών κτισμάτων που αναδύονται σε ένα μεταφυσικό περιβάλλον, δημιουργούν στον θεατή μια αισθητική εμπειρία θετική, λυτρωτική, νικηφόρα. Στα έργα του υπάρχει μια διαρκής αναζήτηση και εν τέλει ανάδειξη του θαύματος. Τόποι –όχι τοπία- με εμφανή την αχρονία. Τόποι προερχόμενοι από το φαντασιακό του δημιουργού που καταλήγουν να είναι τοπία του εσώτερου κόσμου του. Συνθέσεις που εκκινούν από τον κόσμο των αισθητών για να μετασχηματιστούν, σε καθολικά αισθητικά γεγονότα. Ο Ρήνας και στην προηγούμενη δουλειά του και σε ό,τι παρουσιάζεται στις «Παρουσίες», βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση του θαύματος. Το θαύμα είναι το ζητούμενο, το θαύμα είναι ο τόπος.
Ποιος είναι όμως ο νέος τόπος του Ρήνα;
Ο Ρήνας είναι απόλυτος :
«Αυτή την εποχή δεν θα μπορούσα να ζωγραφίσω τίποτα άλλο πέρα από βράχια. Η όψη τους, η δύναμη τους, η διαχρονικότητα τους, η αντοχή τους, η πρωτογένειά τους, μου παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας και ηρεμίας.
Σ’ αυτή την ταραγμένη και τραγική περίοδο που ζούμε τα βράχια της Ικαρίας, πρόβαλαν ασυνείδητα και μυστηριακά σαν μοναδικό ψυχικό καταφύγιο. Δεν τα επέλεξα, ήρθαν μόνα τους. Αναδύθηκαν από την μνήμη, βουβά και επιβλητικά, όπως τότε παιδί όντας, εύρισκα παρηγοριά, κουρνιασμένος στη γυμνή ζεστασιά τους.
Έχω την αίσθηση, ότι απειλείται το μέγιστο αγαθό του ανθρώπου: η ελευθερία. Διαβλέπω και διαισθάνομαι ότι το τέρας ενός απευκταίου νέου ολοκληρωτισμού, δομείται με τα δομικά υλικά μιας αστόχαστης και άκριτης αποδόμησης των πάντων. Ανησυχώ και μια εμμονική αγωνία με ωθεί στην αναζήτηση ενός ξεχασμένου και ανεπιτήδευτου τόπου που να μπορεί να αρδεύει, με φαντασία και ελπίδα, την απειλούμενη ελευθερία. Ο τόπος αυτός για εμένα είναι τα διαιώνια βράχια, παιχνίδι και καταφύγιο της άγουρης νεότητας μου».
Το κλειδί για την ανάγνωση της νέας εικαστικής πρότασης του Ρήνα έχει δοθεί :
«Στις καλές τέχνες, ψυχανεμιζόμαστε έναν κόσμο που αναδύεται εκ του μηδενός, από παρορμήσεις δια των οποίων ο ζωγράφος δεν γεννάει μόνο πίνακες αλλά και τον ίδιο τον δημιουργικό εαυτό του» γράφει οΚωστής Παπαγιώργης. Η ζωγραφική είναι μια μυστηριακή ( εκ του μυώ = κλείνω τα μάτια ) μεσίτευση, που με τη μεσολάβηση της φαντασίας και των υλικών, μάς επαναφέρει σε μία βιωμένη αλήθεια. Η πραγματική πατρίδα είναι πάντα η παιδική ηλικία, η πρωτογένεια των αισθήσεων και των αισθητών και ο κόσμος της αθωότητας.
Εκεί λοιπόν επιστρέφει ο Βαγγέλης Ρήνας σε μια περίοδο που όλα γύρω μας σείονται. Απευθύνεται, όπως κάθε δημιουργός, στη μνήμη και μέσω αυτής στην πρωτογενή ασφάλεια που τού παρέχουν τα αρχέγονα, γυμνά και αμετακίνητα βράχια λέγοντας : «Αναζήτησα μια λυτρωτική σχέση με τη ζωγραφική. Λύτρωση αισθάνομαι όταν το εγώ μικραίνει, σχεδόν μηδενίζεται. Τότε νοιώθω να πλησιάζω στη σωτηρία και ταυτοχρόνως στη μέγιστη ελευθερία. Διακατέχομαι από την αίσθηση μιας πανανθρώπινης αγάπης και αγαλλίασης. Δεν γνωρίζω αν λυτρώνομαι από τη φθαρτή μου υπόσταση: τους φόβους και τις αγωνίες μου. Έτσι, πάντως, οδηγούμαι σε θεϊκή μέθεξη που κατατείνει σε έναν συλλογικό νου, όπου συμβαίνουν ανείπωτες υποστασιοποιήσεις, όπου αρσενικό, θηλυκό, τοπία, βράχια, άνθρωποι συμπλέκονται. Ο χρόνος απουσιάζει. Παρελθόν και παρόν συνενώνονται".
Ο Ρήνας, με τις ευαίσθητες κεραίες τού δημιουργού σε επιφυλακή, εισέπραξε τις προειδοποιήσεις για τον ενεδρεύοντα εκβαρβαρισμό και τις μετέφρασε ως απειλή κατά της ελευθερίας του ανθρώπου. Η νέα του εικαστική πρόταση – πάντα στο πλαίσιο της διαρκούς αναζήτησης του θαύματος – τον οδήγησε σε μια εντελέχεια του εσώτερου εγώ που την ταύτισε με τη συνείδηση τη δική του αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Τα βράχια του, άλλοτε εκκινώντας από το πανανθρώπινο «αγγελικό και μαύρο φώς» - ισχυρή επίδραση της σινικής μελάνης που τη γνώρισε και οικειοποιήθηκε στη θητεία του στην πατρίδα της, την Κίνα- κι άλλοτε να ίπτανται ως προϊστορικές οντότητες ή άπτεροι άγγελοι, λουσμένοι στο πάμφωτο αιγαιοπελαγίτικο φως, δεν σού επιβάλλονται δια του όγκου τους, αλλά με μια άφατη –όπως ισχυρίστηκε- αγωνία και έναν ασίγητο αλλά και επινίκιο ύμνο τού δημιουργού τους.
Επιλέγω να παραθέσω ορισμένα αποσπάσματα από παλαιότερες συνομιλίες μας, που καταδεικνύουν την αγωνία του δημιουργού, η οποία χαρακτηρίζει το σύνολο έργο του.
«Δεν έχω ικανότητα στην ομιλία. Με τη ζωγραφική κατάφερα να μιλήσω, να εκφραστώ. Η ζωγραφική έγινε ο κόσμος μου όλος»
«Μ’ ενδιαφέρει μόνο το έργο και όχι η υπογραφή. Σέβομαι κάθε έργο ως αυτόνομη οντότητα. Η τέχνη προσωποποιείται και δεν πρέπει να την απατάς».
«Η αληθινή ζωγραφική είναι δωρεά-χάρισμα. Η μούσα σού δίνει το ταλέντο και αν την προδώσεις, στο αφαιρεί. Όταν το χέρι μου και η ψυχή μου δεν ''τραβάει'' αναρωτιέμαι τί έχω κάνει, τι ύβρη διέπραξα και μου αφαιρέθηκε η δωρεά»
«Υπάρχουν απίστευτης ωραιότητας και καλλιτεχνικής αξίας έργα που έγιναν από ανώνυμους δημιουργούς. Αυτό είναι μέγιστη και διδακτική ταπείνωση. Τον καλλιτέχνη πρέπει να τον χαρακτηρίζει η ταπεινότητα. Η έπαρση σημαίνει άρση της αναγνώρισης της δωρεάς και αυτό είναι ύβρις. Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις αριστουργήματα και την υπογραφή «η χείρ εποίησε». Ο καλλιτέχνης είναι ενδιάμεσο. Επιθυμώ να ανήκω στους εργάτες της τέχνης και όχι στα ονόματά της. Αυτή η αγοραία προβολή του εγώ με εξοργίζει".
«Η τέχνη είναι μια ομολογία θεϊκού δώρου. Ταυτοχρόνως είναι και σταυρός, αγκάθινο στεφάνι. Θέλει δύναμη να αντέξεις το βάρος της. Η ζωγραφική είναι τόπος, πλανήτης, όταν φτάσεις και νιώσεις ότι ανήκεις εκεί, δεν μπορείς να τον εγκαταλείψεις ποτέ»
«Η εποχή μας είναι αντιπνευματική και δυστυχώς οδεύουμε στη μαζικοποίηση και την ποδηγέτηση των ανθρώπων...»
«Με την πατρίδα μας την Ελλάδα τα έχω χαμένα. Υπάρχει έντονα η ανάγκη του παραδείγματος που θα περιέχει προσανατολισμό, κι’αυτή τη στιγμή, ή δεν υπάρχει ή αποκρύπτεται».
Ο Ρήνας, όταν αισθάνθηκε ότι ασφυκτιούσε στα στενά όρια του ελληνικού χώρου, αναζήτησε στις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου την αναμέτρηση με τον εαυτό του και την τέχνη του. Κατά την διάρκεια της ατομικής του έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη του Πεκίνου (NAMOC) καθώς και στη Σανγκάη, εκτέθηκε, μεταξύ άλλων έργων του, μία γλυπτική εγκατάσταση, η οποία έτυχε μεγάλης αποδοχής και αποκτήθηκε από το National Centre for the Performing Arts -ο μεγαλύτερος οργανισμός τέχνης στην Κίνα και ένα απο τα σύγχρονα θαύματα της Νέας Κίνας- και εκτείθεται μόνιμα.
Χαρακτηριστική της υποδοχής του στην Κίνα, είναι και η εγκωμιαστική δήλωση, ενός από τους σημαντικότερους εκφραστές της σύγχρονης κινεζικής τέχνης, του Προέδρου της Ένωσης Κινέζων Καλλιτεχνών LIU Dawei, ο οποίος είπε ότι: «…με το λαμπερό σαν δάδα πινέλο του Ρήνα, ανάβουν φωτοβολίδες που διαπερνούν τους αιώνες. Έχει μάτια τόσο καθαρά σαν τα νερά του πελάγους και καρδιά γεμάτη αγάπη, βαθιά και πολύχρωμη σαν τον ουρανό, τη θάλασσα, τ’ άσπρα σύννεφα. Είναι αγάπη για τη ζωή τολμηρή και μεγάλη καθώς υπερβαίνει τόπο και χρόνο, είναι αγνή και πολύτιμη σαν άγγελος κατελθών στη γή…»
Στη συνέχεια, στις δύο ατομικές του εκθέσεις, στη Νέα Υόρκη, ο Ρήνας αλλάζει θεματολογία και ύφος. Η ζωγράφος και τεχνοκριτικός Mary Hrbacek έγραψε στο έγκριτο New York Arts:
''The artist toys with the viewer by deconstructing his motifs with slashes of colorful paint laid on the surfaces of these innovative metaphysical landscapes; this intervention constitutes yet another meaningful stratum of reality. In these personal paintings, he affirms that everything in existence is subject to alteration and its attendant loss. Rinas seems to question his own role in life’s drama, as he asserts the courage to continue his search for meaning through his art.''
«Oι πίνακες έρχονται από πολύ μακριά» είχε πει κάποτε ο Πικάσο. Από πολύ μακριά έρχεται και η πρόταση του δημιουργού. Είναι γνωστή η ικανότητα του Ρήνα στην πιστή αναπαράσταση, όσο και στην απόσταξη των ουσιωδών χαρακτηριστικών των θεμάτων του. Η απόσταξη αυτή είναι οδηγημένη από μια βαθύτητα, που στη συγκεκριμένη έκθεση απηχεί την αγωνία του και το καταφύγιό του απέναντι στη βαρβαρότητα των νέων χρόνων, που απειλεί τον άνθρωπο. Η συνείδησή του ενεργοποιείται και αντιδρά, προτάσσοντας αρχέγονες οντότητες, άφθαρτες και αναλλοίωτες, αιώνιες και διαρκείς, να χοροστατούν λουόμενες στο ακήρατο ελληνικό φως.
Η νέα δουλειά του Βαγγέλη Ρήνα συνεχίζει να φανερώνει τη βαθειά του πίστη στη ζωγραφική τέχνη. Δεν διαλύει τις μορφές στο πλαίσιο νεωτερικών και μετανεωτερικών αναζητήσεων, αντιθέτως, υμνεί την υπόσταση των όντων.
Είναι μια ζωγραφική και ένα έργο υμνητικό και ολοφυρόμενο, γιατί αφουγκράζεται τον άναρθρο λόγο που δονεί τη σιωπή του κόσμου.
Ζαχαρίας Σώκος
Συγγραφέας- δημοσιογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου